گردشگری و توسعه اقتصادی ( بخش اول )

چکیده :
 

کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شد، ولی صنعت توریسم بسیار قدیمی تر از آن است.
اگرچه تعاریف زیادی در خصوص گردشگری وجود دارد و دسته بندی فراوانی صورت گرفته است اما بطور خلاصه میتوان انواع گردشگری را در حال حاضر در دنیا در اشکال ذیل خلاصه کرد:
توریسم گردشگری – توریسم زیارتی - توریسم درمانی – توریسم ورزشی – توریسم فرهنگی – توریسم علمی – توریسم پژوهشی -توریسم طبیعت گردی – توریسم تجاری – توریسم تفریحی – توریسم تاریخی و ...
بر اساس مطالعات WTO پیش بینی می شود که تعداد جهانگردان جهان تا سال 2010 به یک میلیارد نفر برسد که درآمدی بالغ بر 1550میلیارد دلار عاید کشورهای جهان می کند. از سوی دیگر میزان اشتغال زایی در بخش جهانگردی 11/2 برابر سریع تر از سایر بخش ها عنوان شده است، چرا که این صنعت بیش از 100میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می کند.
حدود یک میلیون اثر تاریخی در ایران وجود دارد که از این رقم 32هزار اثر به ثبت رسیده است.
یک معضل مهم در بحث گردشگری در ایران موازنه منفی است، چرا که در ازای هر یک میلیارد دلار درآمد جهانگردی که عاید کشور می شود، 4 میلیارد و 200 میلیون دلار توسط ایرانیان جهانگرد در خارج از کشور هزینه می شود!
جایگاه گردشگری در سند چشم انداز 20 ساله گردشگری: با توجه به این که ایران دربخش جاذبه های طبیعی و اکوتوریسم رتبه پنجم و دربخش جاذبه های تاریخی و باستانی رتبه دهم دنیا را دارد . براساس پیش بینی ها درپایان برنامه هفتم توسعه که مصادف با پایان سند چشم انداز 20 ساله کشور است . باید ایران سالانه به 20 میلیارد دلاردرآمد ارزی درسال دست یابد.
بخشی از مشکلات گردشگری ایران عبارتند از: ضعف مدیریت – ایران ستیزی – رقابتی نبودن هزینه گردشگری در ایران نسبت به کشورهای همسایه - نامشخص بودن برنامه دولت در بخش گردشگری – نامناسب بودن زیرساختهای گردشگری در ایران - فرهنگ ضعیف جامعه نسبت به گردشگر – عدم ثبات رفتارهای سیاسی و...
برای توسعه ی گردشگری کشورمان و قرار گرفتن در ردیف یکی از قطب های گردشگری منطقه و جهان در مرحله ی نخست باید نگاه دولت و مردم را به این صنعت تغییر داد و سپس برای تامین امکانات و زیرساخت ها و همچنین پیاده سازی یک الگوی موفق گردشگری در کشور گام برداشت. در صنعت توریسم دنیا هر روز تحولات جدیدی رخ می دهد که با وجود روند ضعیف این صنعت در کشور ما میزان عقب ماندگی ما در این سوژه افزایش می یابد. با قراردادن گردشگری در ردیف کالاهای صادراتی غیرنفتی و توجه به این صنعت در برنامه ریزی و سیاستگذاری های کلان اقتصادی می توانیم به کسب درآمد اقتصادی از گردشگری امیدوار باشیم.

مقدمه :
 

اهمیت موضوع از منظر اقتصادی،سیاسی و اجتماعی حائز اهمیت می باشد. از نقطه نظر اقتصادی، یکی از صنایع بسیار پردرآمد، پاک و کم هزینه در اقتصاد، صنعت توریسم و گردشگری است. ایران با قرار گرفتن در موقعیت کم نظیر جغرافیایی و دارا بودن هر چهار فصل، پتانسیل جذب این درآمد هنگفت را داراست؛ که با تقویت زیرساختهای مورد نیاز این بخش می تواند این درآمد کلان را هرساله وارد چرخه اقتصادی کشور نماید.
آگاهان اقتصادی معتقدند گردشگری تنها بخشی از مجموعه عظیم اقتصاد است که در حد بسیار زیادی با رگه های فرهنگی گره خورده است. چون از یک سو تا حد مطلوبی موجبات آشنایی فرهنگ ها، نژادها، سرزمین ها، اقوام، گویش ها و غیره را با یکدیگر فراهم می سازد و از سوی دیگر نیز می تواند یکی از بهترین منابع کسب درآمد برای کشورهای مختلف باشد. از این رو شاهدیم که طی سالیان گذشته بسیاری از کشورهای جهان با درک موقعیت برتر صنعت توریسم در الگوهای مختلف توسعه اقتصادی، در پی آن هستند تا امکانات گردشگری خود را گسترش دهند.
این که گفته می شود: «اقتصاد توریسم بهترین محرک برای کشورهایی است که به دلیل تک محصولی بودن یا محدود بودن منابع درآمدی دارای اقتصادی خموده هستند»، حالا می رود تا توسط بسیاری از کشورهای در حال توسعه به یکی از بزرگترین واقعیت های اقتصادی تبدیل شود. مسجدالحمرا و آثار باستانی دیگر در اسپانیا، جنگل ها و آبشارهای برزیل، ورزش های زمستانی، شکار و ماهیگیری در شیلی، دیوار و شهر ممنوعه چین و بازار دادوستد کالاهای مختلف مصرفی در سنگاپور، کره جنوبی و دیگر کشورهای آسیای شرقی و... تنها نمونه هایی از مکان هایی هستند که امروز در نوک پیکان گردشگران بین المللی قرار دارند. اگر درآمد برخی از کشورهای جنوب شرقی آسیا را که امروز به قطب های صنعتی و اقتصادی جهان تبدیل شده اند ارزیابی کنیم به راحتی مشاهده می شود که بخش بزرگی از این منابع مالی از طریق اقتصاد توریسم پویا در این کشورها به دست آمده است و این چیزی نیست جز این که کشورهای فوق صنعت گردشگری و نقش آن را در اقتصاد امروز درک کرده اند.
به نظر می رسد کشورهای صاحب نفت و یا کشورهای دیگری که تنها یک منبع درآمدی در اختیار دارند باید از کنار صنعت گردشگری به راحتی عبور نکنند چون مؤلفه بسیار مطلوبی برای تنوع درآمدی آنان است. البته برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز با اتکا به صنعت توریسم و تجهیز زیرساخت های آن توانسته اند طی سالیان گذشته پذیرای تعداد زیادی از گردشگران جهانی باشند، به طوری که بسیاری از کارشناسان اقتصادی توفیق این کشورها در حوزه تجارت را ناشی از موفقیت آنان در صنعت توریسم می دانند.
از نقطه نظر سیاسی، یکی از دلایل استقبال توریست ها از کشوری، ثبات سیاسی و خوش رفتاری کشور مربوطه درمناسبات بین المللی خود، می باشد؛ ورود توریست به منطقه یا کشوری نشاندهنده آرامش در آن منطقه و همچنین نشاندهنده قدرت قانون و امنیت درآنجاست.
از منظراجتماعی، همانطور که در بالا نیز ذکر شد ،ورود توریست به کشور باعث معرفی فرهنگ، آداب، هنر، ورزش، طب و... آن کشور به سایر کشورهای دنیا می باشد؛ که این امر به نوبه خود علاوه بر صدور فرهنگ به سایر کشورها باعث رشد درآمد کشور نیز می شود.
دلیل انتخاب این موضوع، نشان دادن اهمیت گردشگری در توسعه و بهبود شرایط اقتصادی کشورها است که ایران نیز میتواند با درس گرفتن از آنها صنعت توریسم خود را تقویت نماید. می خواهیم بررسی کنیم که آیا به صنعت توریسم در ایران بها داده شده است و آیا مسئولین مربوطه در جذب توریست موفق بوده اند؟ آیا ایران توانسته از منظر اقتصادی درآمد هنگفتی را از محل این صنعت به چرخه اقتصادی کشور وارد کند؟
روش تحقیق کتابخانه ای است، و محقق براساس تحقیقات، کتابها و گزارشات، و مطالب موجود در سایتهای مختلف اینترنت، متن موضوع خود را جمع آوری کرده است.
از آنجا که امروزه کشورها با بحران شدیدی مواجهند، و در نتیجه بحران بیکاری ، نیز بر اقتصاد آنها تحمیل شده است می خواهیم این صنعت را، از منظر اقتصادی مورد مطالعه قرار می دهیم و تاً ثیر آنرا بر اقتصاد کشورها بررسی کنیم.

تعریف توریست :
 

گردشگری معادل فارسی و کاملاً دقیق واژه Tourism در زبانهای انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که بصورت مصطلح در زبان فارسی بصورت جهانگردی ترجمه شده است. ریشه این واژه از اصطلاح Tourist یونانی و لاتین گرفته شده که یکی از معانی آن گردش کردن و یا گشتن است و با پسوند Ism یا گری بصورت اسم مصدر Tourism یا گردشگری در آمده است.

تاریخچه توریسم :
 

کلمه توریست از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط به مسافران طبقه اشراف پیوستند. کلمه تور در قرن هجدهم به وسیله همگان پذیرفته شد. در آن زمان هر چند توریسم بیشتر در میان طبقات بالای اجتماع و مردم تحصیل کرده رواج داشت، با این وجود در اصل حرکتی فرهنگی محسوب می شد. توریست های اولیه با وجود اینکه در تور بزرگ (گرند تور اروپا) شرکت می کردند، بیشتر مسافر بودند تا توریست. کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شد، ولی صنعت توریسم بسیار قدیمی تر از آن است. جرج سوم پادشاه بریتانیا به عنوان اولین توریست شناخته می شود، وی هرگاه بیمار می شد تعطیلات اش را در سواحل شهر ویموث می گذراند.
توریسم به معنی کنونی آن تا قرن نوزدهم پیشرفتی نداشت. بیشتر سفرهای تفریحی بود که امروز شاخه وسیعی از صنعت توریسم را تشکیل می دهد. در واقع سفر تفریحی به دلایل اجتماعی ساخته و پرداخته انگلیسی ها بود. صنعت توریسم به سرعت در اوائل دوران سلطنت ملکه ویکتوریا توسعه یافت. با صدور اعلامیه بانک تعطیلات در سال 1871 برای اولین بار حق قانونی کارگران برای رفتن به تعطیلات تصویب شد. در اصل جامعه صنعتی اولین جامعه ای بود که زمانی را برای تفریح به مردم عرضه کرد. در ابتدا این حرکت توسط طبقه متوسط که در حال رشد و افزایش بودند حمایت شد، کسانی که می توانستند مرخصی کاری بگیرند و استطاعت مالی برای مسافرت رفتن را داشتند.
جهانگردی در قرون گذشته امتیاز ویژه ای برای تعداد انگشت شماری از مردم ( طبقه اشراف) به حساب می آمد. در واقع اختراع ماشین بخار و به راه افتادن خطوط راه آهن موجب شد تا این امتیاز از انحصار اشراف خارج شده و طبقه گسترده تری را دربرگیرد. پیشرفت واقعی این پدیده با توسعه وسایط نقلیه موتوری، حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی و گسترش راه ها و جاده ها صورت گرفت. انگلستان که اولین کشور صنعتی اروپایی بود این حق را نه فقط به طبقه کارگر بلکه به دارندگان دستگاه های تولیدی، معدودی از اغنیاء و ثروتمندان، کارخانه دارها، بازرگانان و طبقه متوسط جدید داد تا از اوقات فراغت استفاده کرده و از حقوق و مزایای قانونی نیز برخوردار شوند.
توریست ها بیش از هر چیز به طبیعت و فرهنگ مقصد خود علاقه نشان می دهند. دیدن مناظر طبیعی، بناها و ساختمان های معروف، آثار هنرمندان باستان و معاصر، آشنایی با آداب و رسوم ملل مختلف، تماشا و شرکت در مراسم مذهبی، آموختن زبان های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت از جمله موارد و عللی هستند که افراد را برای مسافرت به شهر یا کشوری دیگر ترغیب می کند. ناگفته نماند که امروزه بسیاری از سفرها نیز به دلایل خاصی چون حضور در المپیادهای علمی، مسابقات ورزشی و شرکت در نمایشگاه های مختلفی که با انگیزه های اقتصادی، پزشکی و ... برپا می شود، صورت می گیرد. توریسم بین المللی با توسعه خطوط هوایی شکل گرفت؛ البته توریسم جمعی تا زمانی که آموختن زبان های مختلف و پیشرفت وضعیت اقتصادی پدید نیامده بود توسعه چندانی نیافت. در حال حاضر در کشورهای پیشرفته توریسم تبدیل به صنعتی بسیار پول ساز شده و به سرعت در حال افزایش است.

طبقه بندی انواع توریسم :
 

توریسم دارای انواع مختلفی بوده که بر اساس عوامل متعدد می توان تقسیم بندیهایی را برای آن قائل شد. مهمترین عواملی که می توان بر اساس آن انواع مختلفی از توریسم را تعریف و طبقه بندی نمود عبارتند از:
-از نظر زمانی: فعالیتهای گردشگری را بشکل کوتاه مدت (کمتر از یک روز) ، میان مدت ( یک تا سه روز) و دراز مدت ( بیش از سه روز) از یکدیگر تفکیک می کند.
-از نظر مکانی: گردشگری را بصورت فعالیتهای گردشگری در حوزه نزدیک، حوزه میانی و حوزه خارج یا دور تقسیم بندی می کند.
- از نظر تابعیت: گردشگران به دو گروه گردشگران خارجی و بین المللی و گردشگران داخلی تقسیم می گردد.
-از لحاظ انگیزه سفر : بر اساس آن گردشگری با انگیزهای استراحتی، تفریحی، درمانی، زیارتی، فرهنگی، اقتصادی، ورزشی و … از یکدیگر تفکیک می شوند.
-از نظر فصل گردشگری: موسم گردشگری را بر اساس فصول مختلف سال طبقه بندی مـی گردد. در این طبقه بندی دو فصل تابستان و زمستان از اهمیت بالاتری نسبت به فصول بهار و پائیز می یابند.
-از نظر شکل و سازمان دهی سفر: مانند سفرهای انفرادی، گروهی، خانوادگی و … که ترکیب گردشگری را تعیین می کند.
-از نظر وسیله نقلیه مورد استفاده: بر اساس نوع وسیله نقلیه مورد استفاده برای انجام سفر طبقه بندی می شود.
-از لحاظ نوع و محل اقامت: گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت، هم از نظر کیفی و هم کمی طبقه بندی می کند. مانند گردشگران مقیم در هتلها ، مهمانپذیرها ، خانه های ویلایی و یا پانسونیهای خانگی، گمپینگ و …

انواع توریسم در حال حاضر :
 

بطور خلاصه میتوان انواع گردشگری را در حال حاضر در دنیا در اشکال ذیل خلاصه کرد :
توریسم گردشگری – توریسم زیارتی - توریسم درمانی – توریسم ورزشی – توریسم فرهنگی – توریسم علمی – توریسم پژوهشی - توریسم طبیعت گردی – توریسم تجاری – توریسم تفریحی – توریسم تاریخی –
ارزش صنعت گردشگری در حال حاضر در دنیا : پیش بینی می شود تعداد گردشگر در سال 2010 در دنیا به حدود یک میلیارد نفر یعنی حدود یک ششم جمعیت کره زمین برسد . و ارزش اقتصادی آن حدود یک هزار میلیارد دلار باشد

تاریخچه توریسم در ایران
 

جهانگردی و گردشگری از دیرباز در ایران رونق داشته و آمد و شد خاورشناسان وجود کاروانسراها، چاپارخانه های قدیمی و راه های ارتباطی گسترده دلیل این مدعاست. در دوره های متفاوت و در حکومت های مختلف از جمله هخامنشیان، سلوکیان و ... به این مسئله بر اساس شرایط گوناگون توجه شده است.
در زمان صفویه یکی از درخشان ترین دوران سیاحت در ایران رقم خورد که مهمترین عوامل توسعه، امنیت، راه های ارتباطی مناسب و تاسیسات متعدد بوده که موجب جلب سیاحان به ایران شده است.در سال 1314 شمسی برای اولین بار در وزارت داخله (کشور) اداره ای به نام «اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات» تاسیس شد و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور بر عهده آن اداره محول شد.در سال1319 شمسی نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تاسیس شد و در سال1340 نیز شورای عالی جهانگردی مرکب از 12 نفر از نمایندگان وزارتخانه ها و موسسات دولتی و 3 نفر از اشخاص مطلع و کارشناس در امر گردشگری و جهانگردی به موجب تصویب هیأت وزیران وقت تشکیل شد. در سال 1357 و پس از پیروزی انقلاب اسلامی وزارت اطلاعات و جهانگردی به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه سرپرستی امور جهانگردی کشور را به عهده گرفت.
در سال 1376 با ادغام حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان ایرانگردی و جهانگردی به وجود آمد که تا اوایل سال 1383 فعالیت داشت.سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از ادغام دو سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان میراث فرهنگی به وجود آمد و بعدها سازمان صنایع دستی نیز به آن اضافه شد که هم اکنون فعالیت خود را ادامه می دهد.

 

منبع:وفاق
ارسال توسط کاربر محترم سایت : sajad2007